Klará Ciesarová liep de voorbije maanden stage in het Industriemuseum. In Tsjechië studeert ze aan de universiteit van Ostrava, de op twee na grootste stad van het land. Ze volgt er de opleiding Monument Care & Industrial Heritage Publicity en was op zoek naar een stageplaats in de internationale museumsector. Hoewel ze zich de laatste maanden met veel plezier liet onderdeompelen in de Gentse geschiedenis, wilde ze ons op haar beurt toch ook even wat vertellen over Ostrava's geschiedenis, want ook Ostrava heeft een rijke industrieel verleden.
Foto links: Klará aan het werk in het Industriemuseum © Martin Corlazzoli
Foto rechts: hoogovens van het Belgische type – ijzerfabriek Vitkovice
(bron: Vítkovice Industria Ostrava: Vítkovice blast furnaces 1836-2007 / Miloš & Radim Polášek, Jana Machotková / 2007)
Op weinig plaatsen in Tsjechië heeft de Industriële Revolutie zo’n impact gehad als op Ostrava. Deze typische industriestad kenmerkt zich door de onmiskenbare sfeer van mijntorens, hoogovens en fabriekshallen – een prachtig zicht! Ostrava werd voor het eerst vermeld in de 13e eeuw, toen het een klein stadje was op de oever van de rivier Ostravice, waaraan het z’n naam dankt. Dit veranderde echter in de vroege 19e eeuw, toen men een ijzerertsafzetting ontdekte in de streek – het zwarte goud! Geleidelijk aan verschenen de eerste ondergrondse mijnen. Vandaag de dag staat Ostrava bekend als de Staalstad of het Stalen Hart van Tsjechië, vooral dankzij de ijzerfabriek van Vítkovice, die in 1828 werd opgericht in het gelijknamige deel van Ostrava. Zo ontstond een uniek zwaar industrieel complex, gaande van een koolmijn over een verwerkingsinstallatie en cokesfabriek tot een ruwijzerfabriek.
Vanaf het begin stond de ijzerfabriek van Vítkovice in heel Europa bekend om de productie van kwaliteitsvolle spoorrails. Wist je dat heel Centraal Europa tot op de dag van vandaag nog gebruik maakt van rails die uit ijzer van Ostrava bestaan? Maar het succes van de fabriek betekende bijna ook het einde ervan. In de jaren 1870 waren de meeste grote spoorlijnen voltooid, liepen de bestellingen terug en was het bedrijfsmanagement zwak – een faillissement leek onafwendbaar. Gelukkig bracht een held redding: de jonge Weense directeur Paul Kupelwieser had heel wat ervaring opgedaan in Engeland, Duitsland en ... België! Hij bracht de moderne staalproductie naar Ostrava en mettertijd werden nieuwe hoogovens van het zogenaamde Belgische type gebouwd, wat een nieuw tijdperk inluidde voor Vítkovice.
Foto: uitzicht op de metaalwerken, 1908
(bron: https://www.patriotmagazin.cz/unikatni-historicke-fotografie-ukazuji-jak-se-menily-vitkovicke-zelezarny)
De nieuwe directeur Paul Kupelwieser maakte van Vítkovice een van de grootste staalfabrieken in Europa. Onder zijn leiding werd de productie geheroriënteerd naar wapenbestellingen. De in Vítkovice geproduceerde pantserplaten kenden succes in vergelijkende schiettesten en de fabriek werd de exclusieve leverancier van pantserplaten voor de Oostenrijks-Hongaarse vloot. Paul Kupelwieser had ook een sterk sociaal verantwoordelijkheidsgevoel en zette een uniek architecturaal en sociaal programma op in Vítkovice. Hij was geïnteresseerd in de noden van de arbeiders en richtte appartementen, scholen, een ziekenhuis en culturele voorzieningen op. Een nieuwe bloeiperiode brak aan onder het communistische regime. Het was in die tijd dat Ostrava de bijnaam 'Staalstad' kreeg. De mijnbouw ging in de regio door tot de vroege jaren 1990. In 1993 ging de laatste mijn in het district Ostrava dicht, in 1998 gevolgd door de ijzerfabriek van Vítkovice.
De gebouwen en machines die bijna een eeuw lang gebruikt waren, werden uitgeroepen tot nationaal cultureel monument en geleidelijk aan opengesteld voor het publiek, en vandaag kan je deze ook bezoeken! De voormalige gasfabriek is nu een concertgebouw, de fabriekshallen herbergen een multimediaal leercentrum, en de wasruimtes, kleedkamers en andere bedrijfsgebouwen zijn nu theaters, cafés, cinema’s en galeries.
Praag is zeker mooi, maar waarom geen uitstapje naar Ostrava?
Foto links: het culturele centrum, lagere Viktovice gebied
Foto rechts: de voormalige gasfabrieken omgebouwd tot concertzaal