Tondelier: twee Gentse iconen in ere hersteld
Middenin de Gentse buurt Rabot ontstaat anno 2021 een volledig nieuw stadsdeel: de Tondelierwijk. Een groene long met ruimte voor wonen, werken, leven en ontspannen. Op diezelfde plek stond ooit een gasfabriek, opgericht door de Compagnie du Gaz de Gand in 1881. Vandaag herinneren twee monumentale gashouders nog aan dat verleden. De twee Gentse iconen zijn in 2020 gerestaureerd en maken deel uit van het nieuwe wijkpark. Het Industriemuseum brengt er het verhaal van de gashouders tot leven met infopanelen, kijkers en de Erfgoedapp. Het museum bewaart de collectie van het voormalige Gasmuseum in Leuven en illustreert met allerhande objecten, foto’s en verhalen de geschiedenis van gasproductie, gasverdeling en het gebruik van gas in de industrie en in het huishouden.
Jeugdwerker, rapper en socioloog Fatih De Vos groeide op in ’t Rabot en haalt herinneringen op aan de gashouders.
Aan het begin van de 19e eeuw worden straatlantaarns, fabrieken en openbare gebouwen voor het eerst met lichtgas of stadsgas verlicht. Later duikt dat gas ook op in het huishouden. Stadsgas wordt geproduceerd in een gasfabriek door steenkool te verhitten zonder dat er zuurstof bij kan. Na afkoelen en zuiveren, wordt het gas opgeslagen in gashouders en via pijpleidingen verspreid doorheen de stad.
Begin de jaren 1940 stopt de fabriek aan de Gasmeterlaan met de productie van gas. De installaties worden grotendeels afgebroken en de site doet verder dienst als gasdistributiecentrum. Drie resterende gashouders blijven er in gebruik voor de opslag van stadsgas en later aardgas. In de jaren 1980 raken ze volledig in onbruik. De grootste van de drie gashouders verdwijnt onder de sloophamer. De andere twee staan er decennialang verloren bij. Gelukkig blijven ze bewaard en worden ze vanaf 1995 beschermd als monument.
De gashouders liggen er lange tijd verloren bij. Foto, 1985. Collectie Industriemuseum, F10093-006.
Restauratie
Begin 20e eeuw zijn gashouders courante bouwwerken. Je vindt ze over de hele wereld, in alle steden. Ook vandaag zie je in heel Europa nog gerestaureerde gashouders, gashouders die een nieuwe bestemming kregen of gewoon restanten van een gashouder, zoals in Londen, Barcelona, Duisburg, Amsterdam, Wenen… Maar de meeste exemplaren zijn gesloopt na de introductie van aardgas. De Gentse gashouders zijn de enige overgebleven exemplaren in Vlaanderen. De ene gashouder is in zijn geheel gerestaureerd als groots outdoor museumobject. Door een kijkvenster in de gasklok kan je de houten steunstructuur binnenin zien. De andere gashouder is opgevuld met zand en vormt een indrukwekkende arena in het omliggende park.
Lees meer over de restauratie op de projectpagina van Stad Gent.
De houten steunstructuur binnenin de gashouder komt tevoorschijn, wanneer de bovenkant van de klok tijdens de restauratiewerken verwijderd wordt om te vernieuwen. Foto, 2020. Denys.
ONTDEK MEER VIA DE ERFGOEDAPP
Benieuwd naar het hele verhaal van de Gentse gashouders? Snuister rond op de Tondeliersite en ontdek tal van weetjes en verhalen op de infopanelen, via de kijkers of op je smartphone in de Erfgoedapp.
Ook in de uitgelichte collectie ‘Tondelier’ op onze website vind je alvast meer info over het productieproces van stadsgas, over hoe zo’n gashouder werkt en over de gasfabrieken van Gent.
(c) Corlazzzoli